بررسی پویایی بین نرخ ارز و قیمت نفت در اقتصاد ایران

نفت یک کالای استراتژیک جهانی است و به عنوان یکی از نهاده های عمده و اصلی تولید به شمار می آید. بنابراین، نوسانات شدید قیمت نفت که آن را شوک نفتی نامیده اند (اثرات مثبت و منفی)، تاثیرات فراوانی در اقتصاد کشورها، هم صادرکننده نفت و هم واردکننده نفت، دارد. از طرف دیگر، نرخ ارز از جمله دلار آمریکا به عنوان پول رایج در سرتاسر بازارهای جهان در حال داد و ستد است و تأثیرات مهمی در اقتصاد جهان بر جای گذارده است. اقتصاد ایران بر مبنای یک اقتصاد تک محصولی بنا نهاده شده است که نشان می دهد قیمت نفت و درآمدهای ناشی از آن، به عنوان یک عامل برونزا در ایران عمل کرده است. ایران یکی از کشورهایی است که اقتصاد وابسته به نفت دارد، در نتیجه توجه به بی ثباتی قیمت نفت و نتایج آن بر سایر متغیرهای کلان مانند نرخ ارز، از اهمیت فراوانی برخوردار است. بی ثباتی، درجه نوسانات قیمت برای یک دارایی، نرخ یا شاخص معینی است که معمولاً به صورت واریانس یا انحراف از معیار بیان شده است. تغییرات قیمت نفت یکی از عوامل مهم بحران های اقتصادی در میان کشورهای صادرکننده نفت و واردکننده نفت است و نرخ ارز کانال انتقال تکانه های قیمت نفت از بازار جهانی به اقتصاد داخل کشورها است. در این مطالعه از قیمت روزانه اسمی (پنج روز در هفته) نفت سنگین ایران و نرخ ارز غیررسمی ایران طی دوره 12 آذر 1386 (3 دسامبر 2007) تا 17 آذر 1391 (7 دسامبر 2012) و روش های گارچ، تی-گارچ و ای-گارچ برای بررسی رابطه بین این دو متغیر استفاده شده است. مطابق نتایج، ضریب نرخ رشد قیمت نفت سنگین (roilp) منفی و معنادار است، بدین معنی که با افزایش نرخ رشد قیمت نفت، رشد نرخ ارز غیررسمی کاهش یافته است در واقع رشد ارزش پول ملی ایران افزایش پیدا کرده است. بنابر نتایج مدل اول، طبق نتیجه مدل گارچ بهینه، 10 درصد افزایش در رشد قیمت نفت سنگین، 57/0 درصد رشد نرخ ارز غیررسمی را کاهش می دهد. طبق نتیجه مدل ای-گارچ بهینه، 10 درصد افزایش در رشد قیمت نفت سنگین، 44/0 درصد رشد نرخ ارز غیر رسمی را کاهش داده است. در مدل با وقفه، مطابق نتایج مدل گارچ بهینه، 10 درصد افزایش در رشد قیمت نفت سنگین، 60/0 درصد رشد نرخ ارز غیررسمی را کاهش می دهد. طبق نتیجه مدل تی-گارچ، 10 درصد افزایش در رشد قیمت نفت، 66/0 درصد رشد نرخ ارز غیررسمی را کاهش می دهد.